عصاره مالت در شیردهی: آیا یک راز افزایش شیر است یا باوری قدیمی؟

عصاره مالت و ترکیبات کلیدی آن:

پیش از بررسی اثرات در شیردهی، یادآوری می‌کنیم که عصاره مالت از دانه‌های جو (یا گاهی گندم) مالت‌شده به دست می‌آید. این فرآیند باعث شکستن نشاسته به قندهای ساده‌تر (عمدتاً مالتوز) و آزاد شدن ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌شود. مهم‌ترین ترکیبات عصاره مالت عبارتند از:

• مالتوز: منبع اصلی قند و انرژی.
• ویتامین‌های گروه B: مانند تیامین (B1)، ریبوفلاوین (B2)، نیاسین (B3)، پیریدوکسین (B6) و مقداری فولات (B9).
• مواد معدنی: پتاسیم، فسفر، منیزیم و مقادیر کمتر آهن و روی.
• پروتئین و آمینواسیدها: مقادیر کمی پروتئین از دانه غلات.
• پلی‌ساکاریدها: به‌ویژه بتا-گلوکان‌ها (در جو).

فواید بالقوه عصاره مالت برای مادران شیرده:

1. منبع انرژی: شیردهی انرژی زیادی از مادر می‌گیرد. مالتوز موجود در عصاره مالت می‌تواند به تامین بخشی از این انرژی کمک کند و حس خستگی را کاهش دهد.
2. تامین ویتامین‌های B: این ویتامین‌ها برای متابولیسم انرژی مادر ضروری هستند و ممکن است تا حدی کیفیت شیر را نیز (از نظر محتوای ویتامین B) بهبود بخشند، هرچند رژیم غذایی کلی مادر نقش اصلی را دارد.
3. مواد معدنی: به تامین بخشی از نیاز به مواد معدنی کمک می‌کند.
4. اثر احتمالی بر افزایش شیر (Galactagogue): این بحث‌برانگیزترین خاصیت عصاره مالت در شیردهی است. باور سنتی مبنی بر تاثیر جو و نوشیدنی‌های مالتی بر افزایش شیر وجود دارد. مکانیسم احتمالی که مطرح می‌شود، مربوط به پلی‌ساکاریدهای موجود در جو (مانند بتا-گلوکان) است که ممکن است سطح پرولاکتین (هورمون تولید شیر) را افزایش دهند. اما باید تاکید کرد که شواهد علمی قوی و قطعی برای اثبات این خاصیت در انسان محدود است.

   افزایش شیر با عصاره مالت: واقعیت یا افسانه؟

   بیایید رو راست باشیم. وقتی مادری نگران شیرش است، به هر ریسمانی چنگ می‌زند. شنیدن اینکه “عصاره مالت شیر را زیاد می‌کند” مثل یک معجزه به نظر می‌رسد. اما علم چه می‌گوید؟ حقیقت این است که مطالعات درست و حسابی که ثابت کند عصاره مالت به تنهایی شیر را فوران می‌دهد، خیلی کم یا اصلاً وجود ندارد! بله، جو بتا-گلوکان دارد و شاید یک تئوری پشت افزایش پرولاکتین باشد، ولی از تئوری تا عمل فاصله زیاد است. بیشتر این حرف‌ها بر اساس شنیده‌ها و تجربیات فردی است که می‌تواند تحت تاثیر هزار عامل دیگر باشد (مثل اثر پلاسیبو یا همزمانی با افزایش دفعات شیردهی). پس اگر فقط به امید افزایش معجزه‌آسای شیر سراغ عصاره مالت می‌روید، شاید بهتر باشد انتظاراتتان را تعدیل کنید و روی روش‌های اثبات‌شده تمرکز کنید.

   ملاحظات بسیار مهم و خطرات احتمالی:

   1. گلوتن: عصاره مالت از جو یا گندم تهیه می‌شود و حاوی گلوتن است. اگر مادر یا نوزاد به گلوتن حساسیت داشته باشند (بیماری سلیاک یا حساسیت غیرسلیاکی)، مصرف آن می‌تواند باعث مشکلات گوارشی، پوستی یا سایر علائم در هر دو شود. این مهم‌ترین نکته   است که باید در نظر گرفته شود.
   2. قند و کالری بالا: عصاره مالت سرشار از قند (مالتوز) و کالری است. مصرف زیاد آن می‌تواند به افزایش وزن مادر کمک کند یا کنترل قند خون را دچار مشکل سازد. همچنین، دریافت کالری زیاد از قند، ارزش غذایی کمتری نسبت به کالری دریافتی از مواد مغذی کامل دارد.
   3. عدم وجود شواهد قوی: همانطور که اشاره شد، اثر شیر افزایی عصاره مالت از نظر علمی چندان قوی نیست و نباید جایگزین روش‌های اصلی و اثبات‌شده افزایش شیر (مانند تخلیه مکرر و موثر پستان، تماس پوست به پوست، تغذیه مناسب مادر و مشاوره با متخصص) شود.
   4. تاثیر بر نوزاد: برخی نوزادان ممکن است به ترکیبات منتقل شده از طریق شیر مادر (حتی در مقادیر کم) واکنش نشان دهند (مانند نفخ، بی‌قراری یا تغییر در مدفوع). در صورت مصرف عصاره مالت توسط مادر، باید به دقت مراقب واکنش‌های نوزاد بود.
   5. کیفیت محصول: اطمینان از خلوص و کیفیت عصاره مالت و عدم وجود افزودنی‌های نامطلوب مهم است.

   توصیه نهایی:

   با توجه به محتوای گلوتن، قند بالا و شواهد علمی محدود در مورد اثر شیر افزایی، مصرف عصاره مالت در دوران شیردهی باید با احتیاط فراوان و پس از مشورت با پزشک یا مشاور شیردهی صورت گیرد.

   • اگر شما یا نوزادتان سابقه حساسیت به گلوتن دارید، از مصرف آن خودداری کنید.
   • در صورت تمایل به مصرف، آن را به عنوان یک منبع انرژی یا طعم‌دهنده طبیعی (در حد اعتدال) در نظر بگیرید، نه یک داروی جادویی برای افزایش شیر.
   • همواره بر روش‌های اصلی افزایش شیر تمرکز کنید: شیردهی مکرر و بر حسب تقاضای نوزاد، اطمینان از وضعیت صحیح شیردهی و چفت شدن درست نوزاد، نوشیدن مایعات کافی، رژیم غذایی متعادل و استراحت کافی.
   • در صورت نگرانی در مورد میزان شیر خود، حتماً با یک مشاور شیردهی یا پزشک مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند علت احتمالی را ارزیابی کرده و راهکارهای توصیهه  شده و مبتنی بر شواهد را ارائه دهند.

   نتیجه‌گیری:

   عصاره مالت در دوران شیردهی می‌تواند به عنوان یک منبع انرژی و ویتامین B در نظر گرفته شود، اما ادعای تاثیر چشمگیر آن بر افزایش شیر، پشتوانه علمی محکمی ندارد. خطرات بالقوه مربوط به گلوتن و قند بالا ایجاب می‌کند که مصرف آن با آگاهی کامل، در حد اعتدال و ترجیحاً پس از مشورت با متخصص صورت پذیرد. اولویت همواره با روش‌های اثبات‌شده برای حمایت از شیردهی موفق و سلامت مادر و نوزاد است.

   منبع علمی:

   • Mortel, M., & Mehta, S. D. (2013). Systematic review of the efficacy of herbal galactagogues. Journal of Human Lactation, 29(2), 154-162.(این مقاله مروری سیستماتیک، شواهد علمی موجود در مورد اثربخشی گیاهان و مواد مختلفی که به عنوان شیر افزا (گالاکتاگوگ) شناخته می‌شوند را بررسی می‌کند. اگرچه ممکن است مستقیماً فقط به عصاره مالت نپردازد، اما به بررسی شواهد مربوط به گیاهانی مانند جو (منبع عصاره مالت) یا ترکیبات مشابه می‌پردازد و به طور کلی سطح شواهد علمی برای بسیاری از این درمان‌های سنتی یا گیاهی را ارزیابی می‌کند. این منبع به درک بهتر جایگاه علمی ادعاهای مربوط به اثر شیر افزایی عصاره مالت در مقایسه با سایر روش‌ها کمک می‌کند و بر لزوم استناد به شواهد قوی‌تر در توصیه‌های بالینی تاکید دارد.)